Avrupa ülkelerinde üzeri sırla kaplanmış çini veya seramiğe verilen ad.
İtalya’nın Faenza şehrinden ismini alan Fayans doğu menşe’lidir. Avrupalılar kullanmadan önce müslüman Araplar ve Türkler tarafından yaygın olarak yapılmış ve kullanılmıştır. Ancak Fayans adıyla değil de çini veya seramik adıyla anılmıştır. Avrupa’da ilk olarak İspanya’da, Endülüs Emevileri zamanında kullanılan, topraktan pişirilmek suretiyle ve üzeri çeşitli motiflerle süslenerek yapılan fayans İtalya’da 15. yüzyılda yapıldı. Daha sonraki yüzyıllarda diğer Avrupa ülkelerinde de kullanıldı. İlk zamanlar, beyaz zeminin büyük bölümünün boş bırakıldığı, daha basit örneklerde bezeme yalnızca tek bir figür veya hanedan armasıyla, bunları çevreleyen geleneksel olarak çelenk şeklinde yapılan fayanslar, 18. yüzyılda tabak, kavanoz ve kaseler şeklinde yaygın hale geldi. Bu kapların üstüne günlük hayattan canlı renklerle çizilmiş resimler, milli olayların canlandırıldığı tablolar, eşya sahibinin adından nükteli cümleler, masonik veya ticari amblemler konuldu. Daha sonra yapı malzemesi olarak da kullanıldıfayans
Türkiye’de fayans kelimesi daha çok kare (15 cm x 15 cm) ve dikdörtgen (5 cm x 15 cm) levhalar biçiminde ince (5,5 m), ön yüzü kalay sırlı, arka yüzü sırsız ve gözenekli bir yapı malzemesi olan karo fayans için kullanılmaktadır. Umumiyetle mutfak, banyo gibi mekanlarda duvar kaplaması olarak değerlendirilmektedir. Kil, kaolin, kuvars, feldispat gibi seramik hammaddelerinin belli oranlarda karıştırılmasıyla hazırlanan çamurun kalıplarda preslenerek şekillendirilmesinden sonra 900°C’nin üstünde bir sıcaklıkta fırınlanmasıyla üretilmektedir. Fırınlama önce sırsız, sonra sırlı olmak üzere iki defa yapılır. Fayansın beyaz, renkli ve desenli çeşitleri vardır. (Bkz. Çini ve Çinicilik).
Sözlükte “fayans” ne demek?
1. Özellikle banyo, mutfak duvarı kaplamasında kullanılan mat çini hamurundan yapılan, sıvı geçirimsiz yapı ve süsleme gereci.
Cümle içinde kullanımı
Mutfakta yıkanan fayans tabakların gürültüsünden başka hiçbir şey duyulmuyordu.
– Sait Faik Abasıyanık
Fayans kelimesinin ingilizcesi
n. faience, tile
Köken: Fransızca
